هم‌آفرینی "نوآوری در جانبخشی به فضاهای شهری/خلق فضاهای جمعی"
تعامل و کنش جمعی متفکران شهری، مسئولان نهاد عمومی شهرداری و فعالان محلی در محله سیس آباد مشهد با هدف خلق فضاهای عمومی جمعی با استفاده از دارائی های اجتماعی و اقتصادی محلی.
طراحی راه‌حل‌های کاربردی “اقدام محور” موثر بر روی ارتقا شاخص‌های اثرگذار بر روی تحقق مفهوم “عدالت دسترسی/عدالت فضایی” در نمونه موردی (محله سیس‌آباد کلانشهر مشهد) هدف کلان این پژوهش عملیاتی بوده است. در راستای تحقق این هدف کلان، اهداف خرد زیر تعریف شده‌اند:
- ایجاد فضای گفتگوی تعاملی میان گروه‌ها، فعالان و دغدغه‌مندان شهری
- تغییر نگرش‌های منفی نسبت به محلات کم‌برخوردار و تحول دیدگاه طبقه نخبگان درباره این پهنه‌های جمعیتی و اجتماعی
- ایجاد بستر تعاملی میان مردم محلی و طبقه نخبگان و مدیران شهری
- طراحی نقشه‌راه و برنامه اقدام دارائی مبنا
در این پژوهش عملیاتی متخصصان شهری، معماران، مدیران شهری، فعالان اجتماعی و مشاوران شهرسازی مشارکت داشته‌اند. این هم آفرینی، بستر تعاملی را فراهم می نماید تا کنشگران محلی و شهری در تمامی گروه‌ها، سازمان‌ها، نهادها و … در فضایی باز به گفتگو نشسته و با بحث و تبادل نظر سازنده، بارش فکری و تحلیل علمی و فنی-مدیریتی ایده‌پردازی نمایند و نقشه‌راه و برنامه اقدام را تدوین کنند. پیش از این گام‌ها، گفتگوهای مجزای گسترده‌ای با کنشگران محلی و شهری صورت گرفته و دیدگاه‌های اولیه آنان، مسائل و آسیب‌ها شناسایی و به اشتراک گذاشته شده است. اما این دیدگاه‌ها و نظرات پس از گفتگوی متقابل دو گروه متحول گردیده و نتایج و خروجی‌ها با آنچه در ابتدا تصور می‌شده، بسیار متفاوت است. فرایند و گامهای صورت گرفته در پژوهش را می‌توان چنین ترسیم نمود:
شکل1- فرایند و گامهای پژوهش عملیاتی
این پژوهش عملیاتی که در غالب یک رویداد اجتماعی در محله سیس‌آباد مشهد انجام پذیرفت، الگوی توزیعی از فضاهای عمومی و باز با عملکردهای مورد نیاز ساکنان محله را ارائه می‌دهد. نکات اساسی در این الگو آنست که که:
- این الگو حاصل تعامل و کنش جمعی متفکران شهری، مسئولان نهاد عمومی شهرداری و فعالان محلی است.
- اقدام‌های تعریف شده در این الگو، متناسب با دارائی‌های موجود محله یا ساکنان آن بوده است. از این رو، پدیده‌ای یا عنصری خارجی به ساختار فضایی محله اضافه نشده و پیشنهادهای نهایی نظم ارگانیک آن را تحت تاثبر قرار نداده است.
- آنچه پیشنهاد شده مجموعه‌ای از اقدام‌هائی است که با مشارکت مردم قابل اجراست.
- از میان اقدام‌های پیشنهادی، پروژه “در رنگها” به عنوان نمونه با مشارکت همه کنشگران در فرایند هم‌آفرینی اجرا شده است.
مهمترین یافته این پژوهش عملیاتی آنست که در شرایطی که گروه‌های مشارکت‌جو، صاحب نظر و دارای قدرت و سرمایه، در فرایند تعاملی و ارتباطی و براساس الگوهای رفتارشناسی، خود را در کنشی اجتماعی، موثر و نقش‌آفرین بدانند، مسئولیت‌پذیر خواهند بود. این بدان دلیل است که در چنین فرایندی جایگاه دیکته شده‌ای برای آنان تعریف نشده، یا متاثر از فشارهای اجتماعی و سیاسی، نقش یا مسئولیتی را نپذیرفته‌اند. در هم‌آفرینی اجتماعی طراحی شده در این پژوهش، هر یک از گروه‌ها در فضایی عمومی که تحت سلطه قدرت سیاسی یا اقتصادی مشخصی نبوده، خود الگویی تعاملی با محیط و سایر گروه‌ها برای خود تعریف نموده و سعی در برقراری ارتباطی موثر به منظور ایده‌پردازی و مشارکت داشته‌اند. اما آنچه حاصل شده، برآیندی از نظرات و ایده‌های گروه‌ها بوده که بیشینه سطح اشتراک را نیز به همراه داشته است. نتایج این هم‌آفرینی در قالب برنامه اقدام، نه تنها سطح عدالت دسترسی به فضاهای عمومی در سطح محله سیس‌آیاد را ارتقا داده بلکه با از بین بردن فضاهای رها شده شهری و جانبخشی به مکان‌های بلااستفاده، سطح امنیت اجتماعی را نیز تقویت می‌نماید.
