مقدمه

“مشارکت” کلیدواژه‌ای است که در طی چهل‌سال اخیر به طور پیوسته در ادبیات برنامه‌ریزی شهری حضور داشته و نقش‌آفرین بوده است. غالب فرایندها و الگوهای برنامه‌ریزی شهری پس از دهه توسعه (دهه 1960) و بالاخص از دهه 1990  به بعد پیرامون مفهوم “مشارکت” طراحی شده‌اند. مفاهیم مرتبط متنوعی دیگری نیز با مفهوم “مشارکت” وجود دارند که در این دوره‌های زمانی ظهور کرده یا تقویت شده‌اند. مفاهیمی همچون Collaboration، Cooperation ، Contribution که همگی در فارسی “همکاری یا مشارکت” معنا می‌شوند، از این دست هستند. همچنین الگوهایی همچون “مشارکت بخش عمومی و خصوصی ” از جمله الگوهای کاربردی مورد تاکید در این زمینه هستند. با وجود این تنوع و گستردگی مفهومی آنچه در ارتباط با مشارکت در گستره شهری بسیار حائز اهمیت است، وجود و حضور مردم در فرایند برنامه‌ریزی است. این اصل نیز در قالب الگوهای مختلف در شهرهای مختلف جهان تجربه شده است.

بدون شک حضور مردم در فرایند برنامه‌ریزی مشارکتی با اقدام‌های مشارکت‌محور به طور عمیقی وابسته به ویژگی‌های اجتماعی-اقتصادی هستند. از این رو در شهرهای مختلف در سراسر دنیا می‌توان الگوهای متفاوتی در این حوزه شناسایی نمود.

در زمینه مدیریت شهری ایران، با توجه به وجود فرایندها و الگوهای غالبا بالا به پایین و بروکراسی پیچیده اداری در فرایندهای اجرایی، اگرچه مفهوم مشارکت در بعد نظری نهادینه شده است، اما در بعد عملیاتی با چالش‌های بسیاری روبروست. این بدان دلیل است که بستر مناسب و کاربردی که بتواند مشارکت مردم در شناسایی و حل مسائل شهری را تسهیل نماید تا کنون به طور سازمان‌یافته و منسجم از سوی مدیریت شهری ارائه نشده است. به عبارت دیگر بررسی تجربیات شهرهای ایران در زمینه مشارکت عمومی نشان می‌دهد غالب فعالیت‌های صورت گرفته در این زمینه به صورت موردی و متاثر از دیدگاه و نظر فرد یا افرادی در ساختار مدیریتی بوده و از این رو پایدار نبوده است.

ایده و مفهوم “مردم‌شهر” برپایه آسیب شناسی چالش‌های مشارکت عمومی در فرایندهای برنامه‌ریزی و اجرایی طراحی شده و به عنوان یک فرایند و الگوی کاربردی نه تنها در پی جلب مشارکت بوده بلکه به دنبال نهادینه‌سازی پلتفرمی دائمی برای مشارکت در ساختار مدیریت و برنامه‌ریزی شهری است.

در گزارش پیشرو، اولین گام عملیاتی “مردمشهر” را در رضوانشهر گیلان، به عنوان شهر پایلوت، شرح داده شده است. در این گزارش جزئیات گام‌های طراحی فرایند مردم‌شهر و اجرای آن به تفصیل بیان شده است. نتایج و خروجی‌های اشاره شده در این گزارش به عنوان ورودی‌های گام دوم مردم‌شهر در آینده‌ای نزدیک مورد استفاده قرار خواهد گرفت. شکل‌گیری و اجرای گام دوم مردم‌شهر، تثبیت کننده فرایند و الگوی دائمی مشارکت مردمی در سطح شهرهای کوچک خواهد بود.

در زمینه مطالعاتی رضوانشهر، علاوه بر وجود مسائل فیزیکی در محیط شهری متاثر از ضعف در زیرساخت های اولیه شهری همچون کیفیت کف سازی، نور پردازی و …،  مسائل مرتبط با عملکردهای فعال و آسیبهای اقتصادی وارد بر ذی نفعان و آسیب های اجتماعی موجود در جامعه شهری نیز وجود دارند. براساس رویکرد هدف این مطالعات آنچه حائز اهمیت می نماید تمرکز بر مسئله براساس ظرفیت‌های محلی است. این بدان معناست که صرف شناسایی مسئله و تلاش برای تامین منابع مدیریتی خارج ازسازوکارهای اقتصادی و اجتماعی موجود در جامعه شهری در این نگرش جایگاهی ندارد. در رویکرد توسعه دارایی مبنا، دارایی های فضایی و فیزیکی، ارزش اقتصادی و مالی نهفته در شهر هدف و ظرفیتهای اجتماعی متاثر از پهنه استقرار شهری مجموعه دارایی هایی هستند که در صورت ارائه ایده ها و برنامه های تصمیم ساز براساس آنها با تاکید بر ساختارشکنی ساختار ها و فرایندهای موجود می توانند ارزش های بی بدیلی را در زمینه های اقتصادی و اجتماعی بومی پدید آورند.

بنابراین در این پژوهش ، فرایندهای تحلیلی و تصمیم سازی و ارائه پیشنهادات بر اساس رویکرد دارائی مبنا که مبتنی بر ظرفیتهای موجود در جامعه شهری رضوانشهر است، ارائه شده است.