هم آفرینی " نوآوری در بازبرنامه‌ریزی و طراحی الگوی بهینه مسکن در محلات هدف بازآفرینی"
خلق ایده های نوآورانه در زمینه برنامه‌ریزی و طراحی مسکن اقشار کم‌درآمد با مشارکت یکصد و پنجاه تن از متخصصین حوزه مطالعاتی مسکن شهری در کلانشهر مشهد.
این پژوهش عملیاتی با مشارکت یکصد و پنجاه تن از متخصصین حوزه مطالعاتی مسکن شهری، ساکنان محلی به عنوان استقاده کنندگان، متخصصین معماری و شهرسازی، جامعه شناسی و اقتصادی شهری و کنشگران اجتماعی در محلات کم‌برخوردار شهری صورت گرفته است. در این پژوهش، دیدگاه‌های مختلف درباره زیرسیستم مسکن از ابعاد گوناگون زیر مطرح شده و مورد گفتگو قرار گرفته است:
- برنامه‌ها و سیاست‌های نهاد عمومی شهرداری و دولت
- خلاقیت و نوآوری در مسکن
- ارزیابی مالی و اقتصادی پروژه‌های مسکن حداقل
- الگوهای معماری مسکن کم‌درامدها
- تجربیات طراحی مسکن حمایتی در ایران
- هویت و فرهنگ
- اقتصاد مسکن
- مسکن هوشمند
- تجربیات انگلستان و امریکا در پاسخگویی به مسئله مسکن اقشار کم‌درآمد
این کارگاه‌های آنلاین گفتگو محور پیش رویداد هم‌آفرینی اجتماعی بوده، که با حضور تمامی مشارکت‌کنندگان در قالب تیم‌های ایده‌پردازی در کارخانه نوآوری مشهد برگزار شده است. در این هم‌آفرینی، بستر لازم برای گفتگو، تعامل با حرفه‌مندان، ارتباط با ساکنان محلات و تبادل آرا و نظرات میان مشارکت کنندگان در قالب گفتگوهای دسته جمعی فراهم شده و منتورهای رویداد با تخصص‌های عمران، جامعه‌شناسی، اقتصاد شهری، شهرسازی، طراحی شهری، معماری و تسهیلگری اجتماعی تیم‌ها را در فرایند ایده‌پردازی، برنامه‌ریزی و طراحی راهبری نموده‌اند.
نتایج نهایی پژوهش عملیاتی
نتایج این پژوهش مستخرج از تحلیل محتوای گفتگوهای انلاین و حضوری میان ارائه‌دهندگان، مشارکت کنندگان و منتورها و ترکیب ایده‌های نهایی ارائه شده بوده است. با توجه به گستردگی زمینه‌های مورد بررسی در این پژوهش و ابعاد مختلف بررسی و مطالعه زیرسیستم مسکن، هر یک از تیم‌ها براساس نظر متنورهای تخصصی، از یکی از ابعاد به تعریف مسئله در محدوده مطالعاتی خود پرداخته و پیرامون ان ایده‌پردازی نموده‌اند. ایده‌های نهایی ارائه شده را می توان در دسته‌های زیر گونه‌بندی نمود:
- بعد سیاست‌های مدیریتی:
- بازتعریف ضوابط ساخت مسکن در فضاهای کوچک
- باهمستان رویش زندگی
- بعد تکنولوژی وساخت:
- تکنولوژی خانه‌های پیش‌ساخته
- الگوی ساخت مسکن سبز (بهره‌گیری از انرژی نو با روش اجرای ارزان)
- بعد الگوهای معماری مسکن
- بازطراحی فضاهای داخلی مسکن کوچک
- مسکن خانودگی
- بعد خلاقیت و نوآوری
- مسکن کشاورزی
- الگوی مسکن جمعی (پارکینگ جمعی و پیاده‌رو در ارتفاع)
شکل1- فرایند و گام‌های پژوهش عملیاتی
آنچنان که نتایج نهایی نشان می‌دهد، هر یک از تیم‌ها با توجه به شرایط محله هدف مطالعاتی خود، یکی از ابعاد زیرسیستم مسکن را حائز اهمیت تشخیص داده و به ایده‌پردازی بر روی آن مشغول شده‌اند. آنچه در انتهای این پژوهش ارئه شده، الگوی ترکیبی از مسکن برای اقشارکم‌درآمد ساکن در محلان کلانشهر مشهد است که به واسطه برخورداری از تمامی مزیت‌های ایده‌های فوق، می‌توان آن را بهینه نامید. این الگوی بهینه براساس ضوابط جدید که متناسب با الگوهای رفتاری ساکنان این محلات، امکان ایجاد فضاهای کاربردی را فراهم می‌آورد، برنامه‌ریزی شده است. در طراحی سازه از پیشنهادات استفاده از سازه‌های سبک، همساز با محیط زیست با قابلیت توسعه و برخورداری از انرژی‌های نو همچون انرژی خورشیدی بهره برده شده است. علاوه بر فضاهای سکونتی، بخشی از دیوارهای نما، پشت بام و حیاط در قالب فضاهایی با قابلیت کشت محصولات گیاهی با هدف ایجاد کسب و کار خانگی طراحی شده‌اند. ترکیب خانه‌ها با یکدیگر در قالب سازمان فضایی همپیوندی که برخورداری از پارکینگ جمعی و پیاده‌روهای در ارتفاع ویژگی بارز آن است، صورت گرفته است. این الگوی شهرسازی و معماری، علاوه بر بهینه نمودن فضای داخل خانه مطابق با نیازهای ساکنان محلات کم‌برخوردار، فرصت شغلی برای آنان پدید آورده و با تعریف فضاهای اشتراکی، بیشترین سهم بهره‌بردرای از فضای مشاع را ممکن نموده است. الگوی پیشنهادی برای ارتقا سازه‌ای و بهره‌مندی از انرژی‌های نو در قالب رویکرد مسکن تدریجی ارائه شده است.
