"شرح خلاصه بازی تهران"
مجری: مرکز آموزش و پژوهش استودیو نوآوری شهری ماموت
بازیگردان: سینا عطائی
تسهیلگران: نوید فلاحت، سروش باغبان فردوس، سید علی فاضل هاشمی
اولین دوره بازی شهر تعاملی در شهرداری تهران با حضور مدیران واحدهای “صدور پروانه ساختمانی”، ” معاونت فرهنگی مناطق شهری” و “اداره درآمد مناطق شهری” با حمایت مرکز نوسازی و تحول اداری شهرداری تهران در تابستان 1401 برگزار گردید. این تجربه تعاملی آموختههای بسیاری را برای شرکتکنندگان در زمینه درک مسئله شهر و چالشهای گفتگو، همکاری، هماهنگی، بیشینهسازی سود گروههای مختلف ذینفع به طور همزمان داشته است. به منظور شرح فعالیت مشارکتکنندگان و تحلیل نقشآفرینی آنان در بازی کافی است رفتار و تصمیمات آنها را در دو مقطع کلیدی بازی یعنی رفرم و نتیجه نهایی بازی در مرحله آخر مرور کرد.
در فرایند رفرم، بازیگران سعی نمودهاند فضای دستوری را بر بازار زمین و مسکن حاکم کنند و با تعیین قیمت دستوری و سقف مشخص برای قیمت اراضی بر روی گروه زمینداران اعمال فشار نمایند. این بدان معناست که در فرایند گفتگو نتوانستهاند شرایط تامین منافع یکدیگر را با کمک هم تعریف کنند یا متوجه متضرر شدن سایر گروهها متاثر از تامین منافع خود شوند. علاوه بر اعمال شرایط دستوری بر بازار، شهر به سمت سیاستهای حمایتی حرکت کرده و نیمی از درآمد شهرداری را به عنوان یارانه نقدی برای گروه درآمدی پایین تعریف کرده است. این تصمیم هم نشاندهنده ناتوانی گروههای درآمدی بالا، بازاریها، زمینداران و حتی سمنها در فهم مشترک از مسئله تضاد منافع پیش آمده میان آنهاست. آنها با اعمال فشار اقتصادی بر روی مدیریت شهری و کاهش درآمدهای شهرداری به نفع گروه درآمدی پایین، عملا شهر را در پاسخگویی به نیازهای عمومی ناتوان کردهاند، زیرا کمک مالی مستقیم از یک سو به عنوان نقدینگی بر روی قیمت بازار اثرگذار بوده و از سوی دیگر حجم و میزان این کمک به اندازهای نخواهد بود که بتواند نیازهای گروه درآمدی پایین را که طی چهار مرحله نتوانسته پلاکی برای خانوارهای خود تامنی کند، رفع نماید. تعیین قیمت دستوری و عدم توجه به عوارض زمین نشان میدهد بازیگران بیش از آنکه به فرایندهای بازار باور داشته باشند به دنبال کنترل قیمت از طریق نیروهای خارج از مکانیسم بازار، یعنی نظارت از بالا به پایین دولت، بودهاند. تجربهای که سالها در ساختار مدیریتی ایران جاری است. نکته قابل توجه دیگر در پیشنهادهای رفرم، گزاره ارائه شده از سوی گروه درآمدی بالاست. این گروه خواستار کاهش هزینه حمل و نقل بوده است. باید توجه داشت که مطابق دستورالعمل کلی بازی الگوی جابهجایی این گروه درآمدی، سواره بوده و گروههای متوسط و پایین درآمدی از سیستم حمل ونقل عمومی استفاده میکنند. این در حالیست که هزینه حمل و نقل پرداختی توسط گروه درآمدی بالا به دلیل سکونت در حومه شهر بیشتر است و از سوی دیگر هزینه حمل و نقل مستقیم بر روی کیفیت و کمیت سیستم حمل و نقل عمومی در شهر اثر میگذارد. بنابراین کاهش این هزینه به معنا آن است که سطح کمی و کیفی حمل و نقل برای گروههای متوسط و پایین درآمدی کاهش مییابد ولی برای گروه درآمدی بالا به منزله ذخیره پول برای هزینهکرد بیشتر در بازار زمین و مسکن است. مجموع تصمیمات فوق که در چهار مرحله اول نیز بر روی فرایند بازی مسلط بوده را میتوان الگوی کلی انتخاب بازیگران برای طراحی راهحل برای مناقشات و چالشهای پیشرو در بازی دانست که هم از نظر تحلیل مسئله و هم از نظر طراحی پاسخ به مسئله بسیار به شرایط مدیریتی در ساختارهای واقعی مدیریت شهری ایران نزدیک است. نتیجه نهایی بر روی زمین بازی شاهدی بر این عواقب این تفکر مدیریتی است:
- براساس دستورالعمل کلی بازی گروه درآمدی پایین باید 21 پلاک را برای جمعیت درون شهر و رشد خانوارها در دو منطقهی حاشیهای شهر تامین نماید. این درحالیست که در طول شش مرحله و در زمان تقریبی پنج ساعته این گروه صرفا 3 پلاک را توانسته تامین کند. این بدان معناست که در وضع موجود شهر فرضی، علاوه بر 16 خانوار اولیه ساکن در دو منطقه حاشیهای، 18 خانوار کارتن خواب و کپر نشین نیز در شهر حضور دارند.
- در انتهای بازی، گروه درآمدی متوسط 14 پلاک تامین نموده در حالیکه نیاز به 18 پلاک داشته بنابراین همچنان شهر درگیر مسئله واحدهای مسکونی چندخانواری است. همچنین این گروه نتوانسته اهداف خود ار تامین نماید به عبارت دیگر بازیگران در این گروه تعداد (کمیت) مورد نیاز پلاکها را تا حد قابل قبولی تامین کردهاند اما موقعیت مکانی این پلاکها، ویژگیهایی را که به عنوان هدف گروه در دستور کار پنهانی ذکر شده ندارند. بنابراین این گروه علاوه بر سطح پایین ارتباط و کنش مناسب با سایر گروهها در تدوین استراتژی عمل دورن گروهی نیز بسیار ضعیف عمل کرده است.
- گروه بازاریها نیز از 9 پلاک مورد نیاز 5 پلاک را تامین نمودهاند، بنابراین شهر درگیر معضل دستفروشی نیز هست.
- همچنین گروه درآمدی بالا نیز نتوانسته تمام پلاکهای مورد نیاز خود ار تامین کند (تامین 10 پلاک از 12 پلاک مدنظر).
- علاوه براینها شهر نه تنها همچنان دارای حاشیه پرخطر و حاشیه نشینی است بلکه آلودگی هوا نیز به معضل شهری اضافه شده است.
بررسی نقشه نهایی، شهری درگیر بسیاری از چالشهای موجود درکلانشهرهای امروز ایران ار نشان میدهد. فقر، دستفروشی، کپرنشینی، کارتن خوابی، آلودگی هوا و حاشیهپرخطر از یک سو و ساختار اقتصادی و ضوابط و مقررات دستوری مورد نصویب بازیگران شهر از سوی دیگر مجموعهای کامل از چالشها و تنشهای شهری است که میتوانستهاند از طریق درک صحیح الگوهای بیشینه نمودن منافع همه، همکاری، هماهنگی و همراهی حل شوند. اما انتخاب بازیگران این شهر تاکید بر روی منافع گروهی و تشدید تضاد و مناقشات موجود از طریق اعمال ضوابط دستوری بالا به پایین بوده است. جزئیات رفتارهای هر یک از گروهها در این بازی براساس مبانی نظری تئوری پیچیدگی و نظریه بازیها و مفهوم کنش جمعی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در قالب یک گزارش کامل به مدیریت شهری تهران ارائه شده است. بازخورد بسیار عالی از اولین دوره برگزاری این رویداد نوآورانه در شهرداری تهران سبب گردیده تقاضا برای برگزاری بیست و دو با هدف آموزش هفتصدوپنجاه نفر از مدیران و کارشناسان شهرداری به تیم تخصصی استودیو نوآوری شهری ارائه شود.