طی دو دهه اخیر سیاستها و برنامه های اجرایی مختلفی برای تقویت کسب و کارهای کوچک و ایجاد زمینه های کارآفرینی در آنها توسط دولتها ارائه شده اما یکی از ویژگیهای اصلی تمامی این سیاستها و برنامه، همسانی آنها در پهنه سرزمینی ایران و در جوامع مختلف و گوناگون بوده است. به عبارت دیگر نمی توان به طور مشخص اظهار داشت که سیاستهای دولت در این حوزه معطوف به ویژگی های جغرافیایی و شرایط اجتماعی و اقتصادی استان ها بوده است. به طور معمول غالب برنامه های اجرایی معطوف به ارائه تسهیلات بانکی یا ایجاد زیرساخت در قالب شهرکها یا نواحی صنعتی بوده که در تمامی استانهای کشور براساس شرایط همسان حقوقی و قانونی و در یک فرایند یکسان پیاده سازی گردیده اند. این درحالیست که تجربیات جهانی در این حوزه بر زمینه گرا بودن سیاستهای توسعه کارآفرینی و نوآوری در کسب و کارهای خرد و محلی تاکید دارند. به عنوان نمونه استیونسن و لوندرستورم در پژوهشی که در سال 2001 انجام داده اند، چهار خط مشی اصلی را در حوزه کارآفرینی مشاغل خرد و محلی برای دولت تعریف نموده اند. این نقشه راه ترسیم شده به گونه ای است که دولت را با سناریوهای گوناگون رشد کارآفرینی در بخشهای مختلف کشور آشنا می سازد. این پژوهشگران برای برخی از مناطق کشور تاکید بر تقویت و حمایت از گروههای خاص را در دستورکار دولت پیشنهاد داده اند در حالیکه در برخی دیگر از مناطق ایجاد یا تاسیس شرکتهای جدید را کارگشا معرفی کرده اند. این پیشنهادات با این پیش فرض که ساخت اجتماعی و شرایط اقتصادی در مناطق مختلف یک کشور متفاوت خواهد بود، ارائه شده است. همچنین در الگوی سازمان همکاریهای اقتصادی و توسعه که توسط سازمان ملل متحد منتشر شده، پیشنهادات متنوعی ارائه گردیده که در حوزه های تامین مالی، تسهیل ورود و خروج شرکتهای محلی و برنامه های حمایتی دولتی بوده اند.

از این رو می توان گفت نگرش جهانی به توسعه کارآفرینی و نوآوری در کسب و کارهای خرد و محلی علاوه بر تاکید بر تنوع سیاستها و برنامه های اجرایی در حوزه های مالی، حمایتی، قانونی و حقوقی، معطوف به ظرفیتها و دارائی های جغرافیایی، فضایی، اقتصادی و اجتماعی در سطوح محلی نیز می باشد. این درحالیست که آنچنان که در تعریف مسئله بیان گردید، سیاستهای دولت در ایران صرفا در حوزه تسهیلات بانکی یا ایجاد زیرساخت مکانی در ساختاری یکسان در تمام کشور بوده است. تنوع قومی و فرهنگی، تفاوتهای بارز اقلیمی و جغرافیایی،
توانمندی های متفاوت اقتصادی و بافت های مختلف اجتماعی در سطح کشور، به معنای ضرورت و اهمیت بسیار زیاد تنوع در سیاستها و برنامه های کارآفرینی در کسب وکارهای خرد، محلی و نوپا در پهنه های مختلف کشور است. به عنوان مثال، الگوی خلق ارزش های نوین در کسب و کارهای خرد و ایجاد مشاغل جدید در این حوزه در استانهای برخورداری همچون تهران و خراسان رضوی که از یک سو زیرساختهای گسترده صنعتی و خدماتی دارند و از سوی دیگر نیروی کار ماهر و آموزش دیده بسیار زیاد در دسترس است، نمی تواند با استانهای محروم همچون سیستان و بلوچستان یکسان تعریف گردد. علاوه بر این، شرایط اجتماعی و جمعیتی و توانمندی های اقتصادی در استان محرومی همچون سیستان و بلوچستان، ضرورت ارائه ایده های نوآورانه متناسب با اقتضائات مالی-پولی و نیروی انسانی در این محدوده جغرافیایی را متفاوت از استانهای برخورداری می نماید. بنابراین در برنامه
توسعه ای ، سیاستها و برنامه های عملیاتی مرتبط با توسعه زمینه های کارآفرینی در کسب وکار های خرد متناسب با ویژگی های زمینه ای هر استان یا محدوده جغرافیایی باید تعریف گردد. براساس این رویکرد برنامه ای، در برخی از پهنه های جغرافیایی برخوردار سرمایه گذاری و تمرکز بر روی ایجاد و توسعه شبکه اجتماعی و مبادلات اقتصادی میان کسب و کارهای خرد در سطح محلی با اتکا بر ظرفیتهای اجتماعی همچون فعالان محلی، انجمن ها و سمن ها می تواند سبب رشد کارآفرینی در کسب وکارهای خرد گردد. این درحالیست که در پهنه های کم برخوردارتر همچون استان های جنوب شرقی، شمال شرقی یا برخی از پهنه های غربی کشور، به دلیل نبود زیرساختهای مناسب و ضعف شبکه های ارتباطی و تعاملی میان فعالان کسب و کارهای خرد، برنامه عملیاتی دولت باید متمرکز بر تقویت گروه های خاص محلی یا مشاغل و حرف خرد محلی، که تا کنون به طور سنتی به حیات خود ادامه داده اند اما به شدت نیاز به نوآوری و تحول دارند، شود. علاوه بر این، برنامه های زیرساختی و توسعه شبکه های ارتباطی و اطلاعاتی نیز باید در دستورکار چنین پهنه های جغرافیایی قرار گیرد.

در نتیجه می توان گفت نگرش دولت به توسعه کارآفرینی در کسب وکارهای محلی باید نگرشی زمینه گرا مبتنی بر شرایط حاکم بر هر پهنه فعالیتی باشد و سیاستهای اجرایی و برنامه پیشنهادی دقیق در سه حوزه زیر مد نظر دولت قرار گیرد. این برنامه ها در کنار برنامه های موجود در دولت برای سرعت بخشیدن به فرایند کارآفرینی در حوزه کسب وکارهای خرد تعریف گردیده اند:

• توسعه کارآفرینی در کسب و کارهای خرد از طریق توسعه شبکه اجتماعی و مبادلاتی در سطح محلات در پهنه های جغرافیایی توانمند از نظر ظرفیتهای اجتماعی و اقتصادی
• توسعه کارآفرینی در کسب و کارهای خرد از طریق تقویت گروه های محلی در قالب گروه های بانوان فعال یا سرپرستان خانوار دارای مهارت و همچنین توسعه گروه های محلی از فعالان حرف بومی مانند سوزن دوزی در پهنه های جغرافیایی با ظرفیتهای محدود محلی
• توسعه کارآفرینی در کسب و کارهای خرد از طریق توسعه زیرساختهای فناوری و ارتباطی در پهنه های جغرافیایی محروم
  
  

انگلیسی