آمایشگاه فرهنگ و فناوری: برنامه راهبردی و الگوی معماری بازآفرینی کارخانه سیمان شهر ری
ارائه الگوی نوآورانه برنامهریزی و معماری خلاقانه مبتنی بر رویکرد اجتماعی دارائی مبنا و مولفههای نوآوری شهری و پیوند آن با فرهنگ و اقتصاد محلی، هدف غایی این پروژه بوده است.
هدف علمی از این پژوهش، ارائه الگوی برنامه ریزی و طراحی نوآورانه فضاهای رها شده شهری همچون کارخانه سیمان شهر ری بوده است. در الگوی پیشنهادی شهرسازانه و معمارانه منتج از پژوهش، هدف “بازآفرینی دارائی-مبنای کارخانه سیمان” و ” ارتقا کیفیت سکونت محلات پیرامونی” از طریق ایجاد بستر فضایی تعاملی، مهارتی، فراغتی و کسب و کار در قالب الگویی هوشمندانه و خلاقانه بوده است.
فرایند این پژوهش، کتابخانهای- میدانی بوده است. به منظور شناخت دقیق از ویژگیهای محدوده داخلی کارخانه سیمان شهر ری، بازدید میدانی و عکسبرداری از فضاها صورت گرفته و برای آشنایی با ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی محلات پیرامونی پیمایش میدانی در قالب گفتگوی آزاد با ساکنان محلات صورت گرفته است. علاوه بر این گفتگویی در قالب مصاحبه عمیق با تصمیمگیران در نهاد عمومی شهرداری و متخصصین با هدف شناخت دیدگاههای توسعهای انجام شده است. به طور همزمان، پیشینه تاریخی، شرایط جمعیتی، پیشنهادات کاربری زمین در اسناد فرادست و تحلیلهای فضایی توسط تیم پژوهشی انجام شده است. در گام تحلیلی، از روش تحلیل محتوا برای جمعبندی و گونه بندی نظرات ساکنان و از روش تحلیل فضایی و جداول ابتکاری در برنامهریزی برای ارائه برنامه راهبردی بهرهبرده شده است. علاوه براین، در فرایند طراحی، از الگوهای طراحی تعاملی و هویتمدار استفاده شده است.

شکل2- فرایند و گامهای پژوهش عملیاتی
در تبیین رویکرد کلان توسعه ای علاوه بر تاکید بر دارایی ها و ظرفیتهای محلی در راستای تغییر فرایندها و ساختاری رایج حاکم با هدف ارائه راهبردهای موثر بر آسیب های داخلی سایت هدف، بر نقش ملی و فراملی سایت به واسطه وجود آسیب ها در گستره منطقه ای و ملی استقرار سایت نیز اشاره گردیده است. محیط برنامه ریزی حاکم بر سایت کارخانه سیمان شهر ری، دچار آسیبهای اقتصادی و اجتماعی متاثر از شرایط نابسامان مالی و پولی بنگاه های اقتصادی فعال، جمعیت جوان کم مهارت، سطح پایین نوآوری و کارآفرینی در جامعه شهری و روند گذار از ساخت جمعیتی جوان است.
شکل 3- مطالعات دارائی مبنا
از این رو مطابق با این رویکرد، مسئله توسعه ای حاکم بر سایت هدف را می توان مسئله ای دوسطحی دانست که بستر آن متمرکز بر الگوی توسعه فضایی و عملکردی موثر بر آسیب های درونی سایت و بسترساز کاهش سطح آسیب های موجود در محیط سایت در حد توان است.
نتایج نهایی پژوهش عملیاتی
با توجه به اهمیت سایت هدف از نظر قدمت و هویت صنعتی و ظرفیتها و پتانسیل های فیزیکی و فضایی آن برای نقش آفرینی در مقیاس ملی و فراملی و متناسب با دارایی ها و ارزش های شناسایی شده و مسائل و آسیب های تاکید شده در سایت هدف و حوزه های پیرامونی آن، بیانیه چشم انداز زیر برای توسعه سایت هدف تدوین گردید:
((سایت کارخانه سیمان شهر ری، که پیش از این به واسطه قدمت تاریخی و تکنولوژیکی هویت منحصر به فرد صنعتی داشته، با تغییرات عملکردی اعمال شده در آن، امروز به عنوان مجموعه ای نوآور و پیشتاز در عصر فراصنعتی جامعه شهری ایران نقش آفرینی می کند. این مجموعه بزرگ نوآورانه با فراهم نمودن بسترهای مدرن فعالیتی ارزش آفرین، الگوهای توسعه اقتصادی در مجموعه های نیازمند بازآفرینی را متحول نموده و نه تنها به عنوان الگوی برتر توسعه ای در سطح ملی و فراملی مطرح گردیده بلکه بسترهای انتقال تجربه و دانش به جوامع بین المللی را در گستره ی پیشرفته ای فراهم نموده و گذرگاه و میعادگاه فرهیختگان و گروه های خلاق بین المللی در خاورمیانه گریده است. ))
شکل 4- راهبردهای توسعه
در گام طراحی، آنچنان که گفته شد، مبتنی بر رویکرد نوآوری شهری در زمینه همپیوندی میان سه مفهوم نوآوری، فرهنگ و اقتصاد، ایده خلاقانه، “آفه” ها شکل گرفته است. هر “آفه” به عنوان فضایی متاثر از ویژگیهای سه گانه فوق، بوده و مجموعه آفهها با یکدیگر، آمایشگاه فرهنگ و فناوری ایران را پدید میآورند که بهطور مخفف” آفا”، نامیده شده است. مفهوم و ابعاد هر “آفه” در شکل زیر ارائه شده است.
شکل 5- کانسپت نظری حاکم بر طراحی معماری
علاوه بر مطالعات برنامهریزی و معماری، ارزیابی اقتصادی پیشنهادهای فیزیکی و محاسبات IRR و NPV پروژه پیشنهادی نیز در انتهای صورت گرفته است که براساس نتایج آن، نرخ بازده داخلی در سال چهارم پروژه 10 درصد و در سال پنجم 16 درصد است که قابل قبول می باشد. باید توجه داشت که نرخ بازده داخلی، مفهومیتر از ارزش خالص فعلی است. نرخ بازده داخلی، مقدار دقیق درآمد حاصل را مشخص نمیکند. مثلا فرض کنید که برای نرخ بازده داخلی، مقدار 16 درصد بهدست آمده است. این 16 درصد هیچ اطلاعاتی درمورد مقدار پولی که بهدست آورده می شود ارائه نمیدهد، اما نشان دهنده ی بازدهی مثبت و ایجاد ارزش افزوده در سال پنجم برای پروژه است.
همچنین در نتایج پژوهش، سیاستهای اجرایی پیشنهادی برای تحقق اهداف برنامهای و دستیابی به آوردههای مالی و پولی در بازه های زمانی تعریف شده و محاسبه شده براساس روش NPV، به شرح زیر ارائه شده است:
- بستر جذب سرمایههای خرد
- مشارکت عمومی و خصوصی
- حذب منابع خارجی از طریق اجرای برنامههای بین المللی
